Hisse senetleri, hem Türkiye’de hem de dünya çapında borsa yatırımcılarının en çok tercih ettiği finansal enstrümanların başında gelir.

Yerel ve uluslararası borsalarda milyonlarca yatırımcı anında her gün hisse alım satımı yaparken, görece daha ufak bir küme ise bunları uzun vakit elde tutmak üzere derli toplu olarak hisse biriktirir.

Hisse senetlerinin, bilhassa uzun vadede değer kazandıkları görülse de devamlı olarak yükselmezler. Tıpkı ekonomik döngüler gibi, paylar de inişli çıkışlı dönemler geçirebilir. Peki, genel olarak borsa neden düşüyor?

Bu bozukluğun yanıtını bulmak basit olmayabilir, zira hisse fiyatlarını tesirleyen çok sayıda etken bulunur. Bu etkenleri ve tesir alanlarını doğru analiz etmek mümkün kayıplarınızı azaltırken, fiyatlar düşerken de getiri elde etmenize imkân tanıyabilir.

Hisse Fiyatlarında Dalgalanma
Borsada hisse senetlerine yatırım yapan herkes, fiyatların neden düştüğünü ya da yükseldiğini anlamaya çalışır. Bu fiyat hareketleri, kimi vakit ani ve beklenmedik bir şekilde meydana gelirken; birtakım hallarda de birtakım somut sebep netice temaslarinin neticesi olarak meydana çıkar.

Yatırımcılar amacıyla mühim olan, bu düşüşlerin arkasındaki dinamikleri kavrayabilmek ve stratejilerini buna göre ayarlayabilmektir.

Hisse fiyatlarında vakit vakit gözlemlenen volatil seyir, çoğu yatırımcının hem fırsat olarak gördüğü hem de riskli bulduğu bir haldur.

Peki, bu dalgalanmalar neden meydana gelir? Yüksek volatilite hisse senedi iyi midir? Yoksa kötü müdür?

Hisse Fiyatları Neden Dalgalanır?
Enflasyon oranları, faiz oranları ve işsizlik oranları gibi makroekonomik göstergeler, genel ekonomik manzarası temsil eder ve bunların hisse fiyatları üstünde direk ve dolaylı tesirsi gözlemlenebilir.
Şirketin elde ettiği kazançlar, yeni ürün lansmanları ya da yolsuzluk haberleri gibi olumsuz bir hal hisse fiyatında dalgalanmalara sebep olabilir.
Eğer bir hisse senedine olan talep, arzı aşarsa fiyatlar yükselebilir; tam tersi halde ise fiyatlar düşebilir.
Yatırımcıların duygusal tepkileri, örnek olarak panik satışları ya da FOMO (Fear of Missing Out; kaçırma korkusu), fiyatlarda ani değişikliklere yol açabilir.
Volatilite Hisse İçin İyi mi?
Volatilite, her ne kadar belirsizlik ve riski temsil etse de, yatırımcılara belirli fırsatlar da sunabilir.

Fiyatlar düşerken, yatırımcılar uzun vadeli potansiyele sahip payları daha düşük fiyattan alabilirler.

Kısa vadeli yatırımcılar ve trader’lar, volatilitenin yüksek bulunduğu dönemlerde spekülatif kazanç elde edebilir.

Yüksek volatilite, yatırımcıları daha dikkatli olmaya ve risk idaresi stratejileri uygulamaya teşvik eder. Bu alışkanlık, uzun vadede kıymetli bir kazanım olabilir.

Hisse Fiyatlarında Dönemsel Geri Çekilmeler
Borsada vakit vakit gözlemlenen düşüşler, yatırımcıların her vakit hazırlıklı olması gereken hallardır. Bu geri çekilmeler, iki kategoride ele alınabilir:

Sektör ya da şirket özelinde düşüşler
Borsayı bütünden tesirleyen düşüşler
Sektör ya da Şirket Özelinde Düşüşler
Bir sektörde ya da belirli bir şirkette yaşanan olumsuz gelişmeler, o sektör ya da şirketin paylarıni direk tesirleyebilir. Örneğin, enerji pazarında meydana gelen bir petrol fiyatı düşüşü, enerji sektörü paylarınde düşüşe neden olabilir. Başka bir senaryoda ise doğalgaz fiyatlarının artması, üretim faaliyetlerini doğalgaz kullanarak sağlayan şirketleri olumsuz tesirleyebilir.

Yine, bir şirketin beklenenden daha zayıf bir çeyreklik finansal rapor açıklaması, o şirketin paylarınin düşmesine neden olabilir.

Borsayı Tümden Etkileyen Düşüşler
Bu tür geri çekilmeler genelde makroekonomik etkenler ya da geniş çaplı politik hadiseler neticesi meydana gelir.

Örneğin, bir ülkede yaşanan politik istikrarsızlık, yatırımcıların güvenini sarsarak borsanın genelini olumsuz tesirleyebilir. Ya da küresel ölçekte yaşanan ekonomik krizler, borsada prosedür gören payların büyük çoğunluğunda düşüşlere yol açabilir.

Hisse Fiyatlarının Düşmesine Neden Olan Faktörler
Finansal pazarlarda hisse fiyatlarında düşüşlere neden olabilecek çok sayıda etken bulunur. Bunlardan birtakımları kısa vadeli fiyat hereketleri meydana çıkarırken, birtakım yapısal etkenler daha uzun vakitli düşüşlerin kapısını aralayabilir ve pazar düşen bir trende girebilir. Burada yatırımcıların keşfetmesi gereken nokta, söz hususu gelişmelerin pazarda yeteri kadar fiyatlanıp fiyatlanmadığını anlamaya çalışmak olacaktır. Aniden görünen olumsuz bir hal paylarde düşüş yaşanmasına neden olduysa, bu hal ortadan kalktığında fiyatın artması beklenebilir.

Şirket/Hisse Özelindeki Durumlar
Bir şirketin mali halu, idare kalitesi, karlılık oranı ve şirketi özelindeki benzer etkenler, hisse fiyatlarını ciddi şekilde tesirleyebilir.

Örneğin, bir şirketin açıkladığı karlılık rakamlarının beklentilerin altında kalması, yatırımcılar amacıyla bir hayal kırıklığı yaratarak hisse fiyatlarını düşürebilir.

Örnek: 2001 Enron skandalı, şirketin finansal tablolarını manipüle etmesi ve yüksek borç seviyelerini gizlemesi neticesi hisse fiyatlarını çökertmişti.

Negatif Haber Akışı ve Gelişmeler
Halkla temaslar skandalları, kötü ürün yorumları ya da ana yatırımcıların ya da yöneticilerin şirketten ayrılması gibi negatif haberler, yatırımcı güvenini azaltabilir.

Örnek: Facebook’un Cambridge Analytica skandalı, kullanıcı bilgilerinin kötüye kullanıldığını meydana çıkardı ve hisse fiyatları kısa vakitliğine düşüş yaşadı.

Makroekonomik Faktörler
Yüksek enflasyon oranları, artan faiz oranları ya da genel bir ekonomik kriz, borsayı ve hisse fiyatlarını olumsuz tesirleyebilir.

Örnek: 2008 küresel finans krizi esnasında anında anında bütün sektörlerde hisse fiyatları ciddi düşüşler yaşadı.

Yatırımcı Psikolojisi
Korku, hırs ve spekülasyon gibi psikolojik etkenler, yatırımcıların hisse senetlerini satma ya da satın alma kararlarını tesirler.

Örnek: COVID-19 pandemisinin başlangıcında, panik havası hisse fiyatlarını olumsuz tesirlemiş ve çoğu yatırımcı paylarıni satma yoluna gitmişti. O dönemde daha sakin kalmayı başaran ve fırsatları değerlendirenler ise payları ideal fiyatlarla çantalarına mafsala şansını elde etmişti.

Arz – Talep İlişkisi
Bir hissenin arzı, isteği aştığında fiyatlar genelde düşer; talep yüksek ve arz düşük bulunduğunda ise fiyatlar yükselir. Hisseye olan isteğin dönemsel olarak artması, fiyatları yukarı çekebilir fakat bu tür hallerde yatırımcıların daha dikkatli olmaları gerekir.

Örnek: Apple’ın yeni bir iPhone modelini pazara devam etmesi sonrasında, şirketin paylarıne olan talep artabilir ve hisse fiyatı yükselebilir.

Fakat, ürün satışlarının beklentilerin altında kalması halinde, talep düşecek ve hisse fiyatı olumsuz tesirlenecektir.

Hisse Fiyatları Düşerken Yatırımcı Psikolojisi
Hisse fiyatlarının düşmesi, yatırımcı psikolojisi üstünde olumsuz bir tesir yaratabilir. Düşüş vakitlerında yatırımcılar genelde panik, korku ve belirsizlik yaşarlar. Bu duygular, yatırımcıların objektif ve mantıklı kararlar almasını zorlaştırabilir ve gelecekte zararla neticelanacak prosedürler yapmalarına yol açabilir.

Hisse fiyatları düşerken, yatırımcılar genelde “kontrol edilemeyen” etkenlerle daha çok yüzleşirler—örnek olarak, makroekonomik koşullar, şirket haberleri vb. Fakat bu tür belirsizlikler, yatırımcıların daha dikkatli ve itinalı olmalarını gerektiren bir sinyal olarak da algılanabilir.

Böyle günlerde duygusal kararlar alabilmek ve yeteri kadar düşünmeden alım satım gerçekleştirmek olumsuz neticeler doğurur. Başarılı bir borsa yatırımcısını başkalarından ayırabilecek bilhassarin başında, kriz anlarında analitik düşünebilme ve bir stratejiyi disiplinli bir biçimde takip ederek prosedür yapabilme gelir.

Hisseler değer kaybederken, pazarlardaki tecrübesi kısıtlı olan yatırımcılar varlıklarını satma eğiliminde olurlar. Bu son derece anlaşılır bir reflekstir zira özünde para kaybeden bir insan, bu kayıbı durdurmak amacıyla aksiyon alabilmek istemektedir.

Madalyonun başka yüzünde ise değişik bir gerçek kendini gösterir. Sermaye pazarlarında bir yatırımcı olarak varlık gösterebilmenin yolu, fiyat faaliyetlerinin iki yönlü olma ihtimalini kabul etmekten ve buna hazırlıklı olmaktan geçer.

Fiyatlar yükselirken anında herkes başarılı bir yatırımcı, usta bir borsacı bulunduğunu iddia edebilir. Fakat düşüşler başladığında sakin kalan, panik yapmadan stratejilerini uygulayan ve alım fırsatlarını değirlendirenler azınlıktadır.

Yaşanan Düşüşleri Fırsata Çevirme
Piyasalarda yaşanan düşüşler her vakit zarar etmek manasına gelmez; aksine, bu dönemler, yatırımcılar amacıyla detaylı fırsatlar sunabilir. Örneğin, kıymetli şirketlerin payları normalden daha düşük fiyatlarla satın alınabilir ya da sahip olunan yatırım portföyü çeşitlendirilebilir.

Özellikle al ve tut (buy & hold) gibi uzun vadeli bir stratejiyi benimsemiş olan yatırımcılar amacıyla, hisse fiyatlarında geri çekilmelerin yaşandığı ve pazarların nefeslendiği bu tür vakitler bir alım fırsatı olarak değerlendirilmektedir.

2020 senesinde yaşanan COVID-19 krizi esnasında, çoğu hisse fiyatı düşmüştü. Fakat, bu düşüş, uzun vadeli yatırımcılara hem Borsa İstanbul’da hem de vatan dışı borsalarda son derece mühim şirketlerin paylarıni ideal fiyatlardan alma olanağı tanımıştı.

2019 ve 2020 yıllarında; teknoloji, havayolu ve enerji gibi sektörlerden paylare yatırım yapanlar, gelişen senelerde son derece yüksek getiriler elde etmeyi başardı. Örnek olması açısından, THYAO hisse senedinin performansına göz atabilirsiniz.

Hisse Senetleri Düşerken Kazanç Elde Etmek
Düşen bir pazarda da kazanç elde etmek mümkündür. Fakat, bu tür stratejiler genelde daha riskli olabilir ve sadece tecrübeli yatırımcılar amacıyla önerilir.

Açığa Satış (Short Selling): Yatırımcılar hisse fiyatlarının daha da düşeceğini öngörüyorsa, kısa pozisyon alabilirler ya da hisse senetlerini açığa satabilirler. Fakat husus borsa payları bulunduğunda, açığa satış prosedürü son derece riskli olabilir ve derin finansal kayıplara yol açabilir.

Opsiyon Stratejileri: Put opsiyonları alabilmek, yatırımcılara hisse fiyatlarının düşmesi halinde kazanç elde etme fırsatı sunar. Fakat opsiyonlarla prosedür yapmanın son derece riskli bulunduğu göz önünde bulundurulmalıdır.

Hedging (Korunma): Portföyü çeşitlendirmek ve daha güvenilir varlıklara (örnek olarak, tahviller ya da altın gibi) yatırım gerçekleştirmek, düşen pazarlarda da kazanç elde etmeyi sağlayabilir.

SONUÇ

Hisse fiyatlarındaki düşüşler, kaçınılmaz bir pazar dinamiğidir ve bu fiyat hareketleri yatırımcılar amacıyla hem fırsat hem de risk barındırır. Fiyatların düşüşe geçtiği dönemlerde nasıl hareket edilmesi gerektiğiyle alakalı tecrübe kazanmak, yatırımcının uzun vadede başarılı olabilmesi amacıyla son derece kıymetlidir.

Şirket özelindeki hallar, negatif haber akışları, makroekonomik etkenler, yatırımcı psikolojisi ve arz-talep dinamikleri gibi etmenler, fiyat faaliyetlerini mühim ölçüde tesirleyebilir.

Yatırımcıların; bu mekanizmaların nasıl çalıştığını ve birbirleri ile nasıl iletişim içersinde olduklarını anlamaları, borsada başarılı olmalarının yolunu açabilir.